Liberal Eğitim Programı - Yazar: Alev Elmalı

Program alanına yön veren bir isim olarak Schwab’ın özel ilgiyle ele alınması gerektiğini düşünüyorum. Schwab’ın The Practical makale serisinde söyledikleri program alanına yeni bir tartışma boyutu oluşturmuştur. Bu serinin 4.sünde her şeyin uygulamadan kaynaklanmalı görüşünün program çalışmalarında kaynak arayışına vurgu yapması açısından önemli olduğunu düşünüyorum. Schwab’ın yazım tarzını genel olarak çok detaylı bulduğumu söyleyebilirim. Tek tek, adım adım yöneticinin program geliştirme sürecini tanımlaması ya da program geliştirme sürecinde öğretmenin rollerini bu kadar detaylandırmasını şaşırtıcı bulduğumu söyleyebilirim.

Schwab’ın teorik çalışmalarda nasılı anlamak yerine ne yapmalı yaklaşımı yöntemsel olarak uygulamadan veri toplaması, alternatif arayışlarını bu alanın çalışmalarına uygulama anlayışı getirmesi nedeniyle önemli olduğunu düşünüyorum. Program geliştirmenin beş yapıtaşı (öğretmen, öğrenen, konu, program ve bağlam) da tam olarak uygulamadan program geliştirme anlayışının en önemli ögeleridir. Öncelikle, bu ögelerin her birinin eşit öneme sahip olması, birinin rolünün diğerinden daha fazla abartılması eleştiriliyor. Schwab’ın başka bir eleştirisi de uygulamadan kaynağını almayan program geliştirme anlayışlarının teorilere körü körüne bağlı kalması. Tyler’ın program geliştirme modelinin temelinin scientific managementa dayanması, bir çok alanla zorla kurulan ya da kurulmaya çalışılan bağların alana zarar vermesi. Eğitim programlarını anlamak için başka alanların teorilerine ihtiyacımız yok. Programın kendisi zaten uygulamadan çıkmalı. Başka bilimlerin teorilerinin bu alanı beslemesiyle programın uygulamasını anlamaktan uzaklaştığımız eleştiriliyor.

Liberal eğitimi anlarken, sınıf içerisindeki yaptığımız tartışmaları da düşünerek liberalizmin diğer alanlarından daha farklı bir şekilde anlamamız gerektiğini düşünüyorum. Demokrasiyle ilişkilenen bir eğitim anlayışından ziyade liberal eğitim bize ne anlatmak istiyor? Ya da liberal eğitim ekonominin terimlerini eğitime yansıtmak olabilir mi? Aslında John Dewey’in tüm insanlar için eğitim hakkı ifadesi belki de liberal eğitimi en iyi özetleyen cümle. Liberal eğitimin amacı bireyin toplum içinde kendini göstermesi, temsil etmesi, açıklayıcı ifadeler bulmasıdır. Siyasal ideoloji olarak liberalizmin liberal eğitim anlayışından tamamen farklılaştığını söylemek mümkün. Doğrudan eğitimin finansmanına yönelik müdahaleler, eğitimde yerelleşmenin alt yapısını hazırlama ve eğitimin küresel kapitalin ihtiyaçları doğrultusunda (ihtiyaç duyduğu istihdam edeceği kişileri yetiştirmek diyebiliriz.) yönelik aslında gerçek olmayan sosyal adaletçi girişimlerin iyi anlaşılması gerektiğini düşünüyorum.

Sanki bütün dünyada eğitimin kalite çalışmaları yapılırsa herkesin kaliteli işlerde çalışacağı yanılgısını doğuruyor. Dünyadaki her şeyin çözümü olarak liberal eğitimi görmek büyük bir yanılgıdır. Sanki bütün kadınlar okuma- yazma öğrenirse ya da bütün çocuklar eğitim alırsa bütün problemlerin biteceği yanılgısı içindeyiz. Ancak eğitimin kendi sınırları içinde bir olgu olduğunu unutmamak gerekir, Eğitim, bilinçleri, anlayışı ve düşünceyi etkiler. Esasında liberal eğitimle bireyin özgürleşmesi hedeflenirken okullaştırdığımız kişilere okullarda itaat etmeyi öğretiriz. İşte burada süslü kavramlar kullanarak insanları özgürleştirir derken ne demek istediğinin iyi açıklanması gerekir.

Ayrıca liberal eğitimle amaçlanan ahlaki olarak tam insanı yetiştirme arzusunu klasik edebiyat eserleriyle tamamlama çabaları da birer soru işareti olarak kalıyor karşımızda. İyi vatandaşı, iyi ahlakı kim tanımlıyor? Aslında ahlaklı insan yetiştirmek istiyoruz derken batılı ahlakıyla insan yetiştiriyoruz mu demek isteniyor? Hem özgürleştirmeyi hem de herkes için eğitimi savunurken elitistleştirme anlayışında olmadığını söyleyebilir miyiz?

Biz program geliştirmeciler olarak herkes için eşit olacak bir program geliştirebilir miyiz? Hem eşit hem de ekonominin ihtiyaç duyduğu çalışanı yetiştirecek kadar da mesleki bir programın mümkün olmadığını düşünüyorum. Asıl amaç fırsat eşitliği sağlamakken merkezi programla, eşit ders saatleriyle fırsat eşitliği mümkün olamaz. Bireyi ilgi alanına göre yönlendirerek, bütün olarak yetiştirmeyi amaçlarken aslında toplumun dezavantajlı kesiminin ihtiyaçlarını gerçekleştirebiliyor muyuz?