Liberal Eğitim Programı (2) - Yazar: Derya Acar Başeğmez

Liberal eğitimin birinci yorumuna göre zihnin, bilgi ve anlayışına yönelik gelişimi mesleki ve faydacı amaçlardan yararlanılarak açıklanamayacağına ilişkin görüştür. Bu görüşe göre insanın en değerli varlığı akıldır. Aklı geliştirmek için teorik bilgi, felsefi bilgi ve tarih, felsefe, edebiyat, fen bilimleri, matematik, güzel sanatlar gibi konu alanlarında kendini bulmuş bilgilerin öğretilmesi gerektiği savunulur. Merak ve ilgi bu bilgi alanlarını öğrenmeye teşvik edecektir. Yani “bilgi için bilgi” anlayışı vardır. Bilgi amaç olarak görülerek uygulamaya yönelik bilgilerin değersiz olduğu düşünülür. Benim bu konudaki düşüncelerim şu şekildedir. Elbette teorik bilgiler önemlidir. Ancak eğitim sistemlerinde sadece salt bilginin öğretilmesi bana göre yetersizdir. Eski Yunan geleneğine daha uygun olan bu görüşün şu anki eğitim sisteminde çok katı bir duruşa sahip olduğu görüşündeyim. Günümüzde daha çok öğrencilerin bir bütün olarak geliştirilmesi hedeflenmekte ve okulda öğrenilen bilgilerin gerçek hayatta beceriye, uygulamaya dönüşmesi beklenilmektedir. 2004 yılından önceki dönemde eğitim sisteminde daha çok esasicilik eğitim felsefesinin etkileri görülmekteydi. Ancak 2004 yılından sonra eğitim sistemimizin felsefesinin de değişmesi ile birlikte öğrencileri çok yönlü geliştirmek amaçlanmaktadır. Dolayısıyla uygulamadan bağımsız sadece teorik bilginin öğretilmesinin çok da uygun olmadığı görüşündeyim.

Liberal eğitimin ikinci yorumu, aklın bir disipline ve anlayış biçimine hapsedilmesine yönelik yapılan eleştirilerdir. Bu görüş, “genel eğitim olarak liberal eğitim” anlayışına uygundur. Kişilerin sadece belirli uzmanlık alanlarında gelişmesinden ziyade birçok yönden gelişmesine izin verilmesini savunmaktadır. Benim bu görüşe ilişkin düşüncelerim şu şekildedir: Eski Yunan geleneğine ait liberal anlayışında zaman içerisinde meydana gelen gelişmeler, bakış açıları, felsefi görüşlerle birlikte daha eklektik bir liberal eğitim anlayışına dönüşmüş olduğudur. Özellikle üniversite eğitimini düşündüğümüzde lisans eğitiminden mezun olan bir öğretmen sadece kendi alanında uzmanlaşmamaktadır. Kendini çok yönlü geliştirebilmektedir. Alan bilgisinin yanında, genel kültür ve meslek formasyonuna ilişkin bilgiye de sahip olması gerekmektedir.

Liberal eğitimin üçüncü yorumu, dogmatik öğretme yöntemlerinin dayattığı zihniyete yönelik eleştirilerdir. Bireyin akıl yürütme kapasitesinin geliştirilmesinde otorite tutumların engellemesidir. Öğrenmelerin, telkin yoluyla olmasından ziyade öğrencinin kendi iradesi doğrultusunda olması gerektiği savunulur.  Liberal eğitimin üçüncü yorumu, ilk ve ikinci yoruma göre üç açıdan farklılık göstermektedir. İlki özerkliğin derecesi meselesidir. Özerkliğin, dogmatik katı öğrenmelere bağlılıktan farklı anlaşılması gerektiğidir. İkincisi eleştirel açıdan sentezleme yapılabilme becerisidir. Üçüncü nokta ise bilgi alanlarıyla ilgili çeşitli düşünme biçimlerinin otoriterler olmaksızın da geliştirilebileceğidir. Bu görüşe ait görüşlerim şu şekilde özetlenebilir: İnsanların farklı yönlerinin gelişimini vurgulamaktadır. Bireyin kendi seçimlerini yapmasının önemi vurgulanmaktadır. Geleneklere ve katı disipline körü körüne bağlı olan eğitimin bireyin gelişimde olumsuzluk yaratacağı düşüncesindeyim. Bireyin bakış açısını geliştirerek kendi deneyimleri sonucunda kendi gerçekliğini inşa etmesi amaçlanmaktadır. Bu görüşler bana bazı noktalarda varoluşçuluk eğitim felsefesini anımsatmaktadır. Çünkü bireyin kendi doğası içerisinde kendi kararlarını vererek özgür bir kişiliğe sahip olması amaçlanmaktadır.

Liberal eğitimin üç yorumuna ilişkin şu şekilde genel bir yorum yapabilirim. Bana göre okullarda liberal eğitimin etkileri eklektik liberal eğitim anlayışı olarak görülmektedir. Çünkü okullarda teorik bilgilerin yanında uygulamaya yönelik bilgiler de verilmektedir. Schwab’ın da belirtiği gibi uygulamadaki bilgiler önemlidir. Teorik ve uygulama uç noktalarının eklektik bir anlayışla birleştiği kısım müzakereyi oluşturmaktaydı. Schwab’ın görüşleri de bu nokta da eklektik liberal eğitim anlayışı ile benzerlik göstermektedir.