Liberal Eğitim Programı (2) - Yazar: Bilge Özgür İnam

Liberal eğitimde önemli bulunan konu alanlarıyla başladığımız bu ders benim için hem çok aydınlatıcı hem de oldukça kafa karıştırıcı oldu. Liberal eğitim kavramını konuşurken üzerinde en çok durulması gereken kavram özgürlük olmalıyken konu neden piyasaya, ekonomiye, kaliteye kayıyor? Bu durum liberal eğitimin kendi içindeki çelişki mi? Bizim onu yorumlama biçimimizdeki farklılıklar mı? Yoksa tamamen kendi içinde geçirdiği bir dönüşüm mü?

Peters’in makalesinde liberal eğitimin bütün yorumları için ortak olan şeyin bilgi ve anlayış üzerine yerleştirilen değer olduğu söylenmektedir.  “Bilgi, bilgi içindir.” ya da  “bilgi uygulama içindir.” bakış açılarıyla bilginin değerinden söz edilmiştir. Buradaki temel soru “Bilgi değerlidir ama hangi bilgi değerlidir?” sorusuyla bilginin değeri tartışması yapılmaktadır. Öğrenmeye değer en önemli en değerli bilgi nedir? Liberal eğitim tıp, mühendislik gibi uygulamaya dönük bilgiyi değersiz kılmaktadır. Ahlak, güzel sanatlar, politika alanları da metafizik bağlantılı olduğu için değersiz bulunmaktadır.

19. Yüzyıl düşünürleri tarafından “Bilgi, bilgi için öğrenilmelidir. Başka bir amaç için araç olarak görülmemelidir.” görüşü benimsendi. Ancak buna karşın makalede liberal eğitimin savunduğu şey konusunda netlik olmadığı konusu eleştirilmiştir. Dar ihtisaslaşmaya karşı olduğu açıktır. Ancak olumlu düşüncenin ne olduğu belirsizdir. Bir insanın iyi eğitimli bir bilim adamı olması yeterli midir? Estetik, müzik ve görsel sanatlar da bilmeli midir? Edebiyat konusunda uzmanlaşan birisi termodinamikleri bilirse Freud ve Max Weber’i kaçırabilir mi? gibi sorularla kavramın kendi içindeki belirsizlikler vurgulanmaktadır. Bu konu benim de tam olarak kafamda oturtamadığım bir durumdur. Liberal eğitim entelektüellerin seçtiği değerli bilginin öğrenilmesi gerektiğini söylemektedir. Klasikler okunmalı, tarih, felsefe, edebiyat, doğa bilimleri disiplinleri öğrenilmelidir. Ancak uygulamaya yönelik olmayan bu alanlarda uzmanlaşmanın gerekliliği de vurgulanmaktadır. İkisi bir arada mı olmalıdır?

Yapılan bir araştırma her zaman toplum yararına ya da bir mesleğin gelişimine yönelik olmak zorunda mıdır?

Bir öğrencinin bir ödül kazanmak için bir keman çalmayı öğrenmesini dışsal nedenlerle, bir kemancı olmak için keman çalışıyorsa içsel nedenlerle öğrendiğini söyleyebiliriz. Peki, hangisi daha değerlidir?

Merak, ilgi ve bilgi birikimi aklın besini ise “Bilgi için bilgi daha önemlidir” denilebilir. Bilgi araç değil amaç olmalıdır. Günümüzde tam bir liberal eğitim uygulamak pek mümkün gözükmemektedir. Çünkü birey sadece entelektüel gelişimle yaşamını devam ettiremez. Bir şekilde bunu paraya dönüştürmelidir. Bu yüzden okullar da entelektüel gelişim sağlarken uygulamaya yönelik de eğitim vererek eklektik bir anlayış oluşturmuşlardır.

Bu dersin sonunda üzerinde düşünülmesi gerektiğini düşündüğüm soru:

Liberal eğitim genel eğitim olarak kabul edildiğinde demokratik bir toplum inşası bağlamında avantajlar ve dezavantajlar neler olabilir?